Pamiętamy, 75-rocznica Akcji Białych Autobusów 1945 – 2020

Z okazji 75 rocznicy Akcji Szwedzkiego Czerwonego Krzyża udostępniamy wystawę „Przywróceni życiu i godności ludzkiej. Akcja hrabiego Folke Bernadotte, wiceprezesa Szwedzkiego Czerwonego Krzyża, ratowania więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych w 1945 roku”, w celu podkreślenia jej znaczenia humanitarnego, odwagi i determinacji, z jaką Szwedzi w ostatnich miesiącach II wojny światowej przystąpili do jej organizowania.

Akcją ratowania z początku objęto więźniów skandynawskich, a następnie innych narodowości, w tym więźniarki z KL Ravensbrück. Ogromny wysiłek organizacyjny podjęty przez Szwedzki Czerwony Krzyż przy wsparciu rządu szwedzkiego, organizacji wojskowych i społecznych, lekarzy, pielęgniarek i wolontariuszy przyczynił się do ocalenia większości przywiezionych do Szwecji w 1945 r. więźniów skandynawskich, polskich i innych narodowości z Europy i ówczesnego ZSSR oraz Żydów.

Bez względu na powody polityczne, podjęta akcja ratowania ofiar niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych, miała ogromne znaczenie w przywróceniu tych ludzi do normalnego życia.

Nie wszystkich można było ocalić od śmierci. Jednak skrajnie wycieńczeni i chorzy więźniowie umierali w cywilizowanych warunkach otoczeni medyczną opieką i byli z godnością chowani na szwedzkiej ziemi, a nie paleni na stosach całopalnych lub w piecach krematoryjnych lub nadzy wyrzucani za burty barek do morza podczas ewakuacji części więźniów z KL Stutthof. Ci, którzy byli leczeni w szpitalach i sanatoriach, wyzdrowieli i powrócili do normalnego życia w latach powojennych, zachowali w swoich sercach dozgonną wdzięczność dla narodu szwedzkiego za udzieloną im pomoc.

„To ogromne w znaczeniu dzieło Szwedów niewymierne jest w jakichkolwiek kalkulacjach czy proporcjach, bo mieściło się tylko w pojęciu prostej i bezinteresownej dobroci ludzkiej” – tak napisał w swoich wspomnieniach Zbigniew Raczkiewicz, więzień polityczny KL Stutthof numer 17 787.

Elżbieta Grot, historyk, autorka scenariusza wystawy

Uzyskasz więcej informacji klikając czytaj dalej

Wszystkich zainteresowanych zachęcamy do obejrzenia wystawy prezentowanej tutaj na stronie internetowej Kongresu Polaków w Szwecji.

Wystawę obejmuje 9 plansz tematycznych, które będą udostępniane sukcesywnie, każdego dnia jedna więcej

Białe Autobusy – wystawa – Przywróceni życiu i godności ludzkiej
Białe Autobusy – wystawa – Niemieckie nazistowskie obozy koncentracyjne
Białe Autobusy -wystawa- Niemiecki nazistowski obóz KL Stutthof 1939-1945
 Białe Autobusy -wystawa- Akcja hr. Folke Bernadotte w 1945 r.
Białe Autobusy -wystawa- Więźniarki z KL Ravensbrück w Szwecji
 Białe Autobusy -wystawa- Więźniowie z KL Stutthof w Malmö w 1945 r.
Białe Autobusy -wystawa- Trelleborg-obóz kwarantannowy i obóz męski dla Polaków w Öreryd
Białe Autobusy -wystawa- Szpital w Borås
Białe Autobusy -wystawa- Skandynawscy więźniowie KL Stutthof w Ramlösa

(proszę nacisnąć planszę aby ją powiększyć)

Instytut Polski w Sztokholmie na swojej stronie internetowej prezentuje równolegle wystawę w języku szwedzkim:

https://www.polskainstitutet.se/pl/

https://www.facebook.com/Polska.institutet

Pragnących pogłębić swoją wiedzę o tych dramatycznych wydarzeniach końca II wojny światowej i losach uratowanych Polaków odsyłamy do artykułu prof. Andrzeja Nilsa Ugglii pt. „Przybycie do Szwecji Polaków z niemieckich obozów koncentracyjnych”, opublikowanego w 1993 r. przez Archiwum Emigracji w Szwecji. (Start 2)

Artykół ten w rozszerzonej wersji jest też treścią jednego z rozdziałów książki prof. Andrzeja Nilsa Uggli pt. „Polacy w Szwecji w latach II wojny światowej” ( Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 1996 r.)

Opiekę nad przybyłymi rodakami prowadził też Rząd Polski w Londynie poprzez powołaną pod koniec 1943 r. Delegaturę Polskiej Opieki Społecznej na Skandynawię. Pracami Delegatury z ramienia Poselstwa Polskiego w Sztokholmie nadzorował dr Tadeusz Pilch.

Pracami kierowali przewodniczący Delegatury dr Jan Massiak i sekretarza dr Maurycy Korniol.

Delegatura Polskiej Opieki Społecznej na Skandynawię sporzdziła bardzo dokładne listy transportowe obejmujące prawie wszystkich Polaków przybyłych do Szwecji transportami organizowanymi przez Szwedzki Czerwony Krzyż, a od lipca 1945 r. przez UNRRA. Listy te zostały rozesłane do instytucji poszukiwawczych w Kraju i za granicą. Służyły pomocą przy poszukiwaniu krewnych i bliskich w tych trudnych powojennych czasach. Nawet i dzisiaj spełniają taką rolę.

W akcję pomocową włączył się też bardzo aktywnie Polski Komitet Pomocy w Szwecji, organizując zbiórki odzieży i pieniędzy wśród społeczeństwa szwedzkiego na rzecz przybyłych Rodaków. Jednym z bardziej hojnych darczyńców był m.in. Gustav Arnfelt.

Ogrom zbrodni niemieckich i cierpień ludzkich jaka miała miejsce w niemieckich obozach koncentracyjnych starał się od razu dokumentować Polski Instytut Źródłowy działający w Lund pod przewodnictwem dr Zygmunta Łakocińskiego.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Polski_Instytut_%C5%B9r%C3%B3d%C5%82owy_w_Lund

http://polskieslady.se/lund%20polskich%20instytut%20zr%C3%B3d%C5%82owy.html

Po zakończeniu finansowania tej działalności przeż Rząd Szewedzki w 1946 r. prace były dalej konynuowane społecznie do roku 1972.

Zebrano 539 świadectw Polaków więzionych w niemieckich obozach koncentracyjnych. Niestety tylko niewielka część z tych materiałów została wykorzystana w procesach przeciwko niemieckim zbrodniarzom wojennym.

Zbiór obejmujący 512 świadectw znajduje się w Bibliotece Uniwersytetu w Lund. Jest obecnie opracowywany i stopniowo udostępniany w internecie;

– jako kopie odręcznych zapisów,

– transkrypcje w formacie WORD w języku polskim,

– i jako tłumaczenia na języku angielski.

Można zapoznać się z nimi, jak i z innymi dokumentami i fotografiami dotyczącymi akcji ratowania Polaków z niemieckich obozów koncentracyjnych pod linkiem:

https://www.ub.lu.se/witnessing-genocide

Znajdują się tam też wspomniane listy transportowe Delegatury Polskiej Opieki Społecznej. Listy te są również w posiadaniu Polskiego Komitetu Pomocy w Szwecji.

Pozostałe 27 świadectw znajduje się w zbiorach archiwalnych Biblioteki Uniwersytetu w Toruniu. Dokumenty te zostały zeskanowane. Na razie nie są jednak udestępniane ani odczytywane i transponowane na format WORD, ani tłumaczone na język angielski.

Mimo olbrzymiego wysiłku Szwedzkiego Czerwonego Krzyża i szwedzkiej służby zdrowia nie udało się uratować wszystkich osób przetransportowanych do Szwecji.

Miejscami ich wiecznego spoczynku są m.in. cmentarze w Malmö, Lund, Landskrona, Helsinborg, Bromölla, Sillhövda, Halmstad, Kalmar, Växjö, Borås, Jönköping, Lärbro na Gotlandii, Skärv, Norrköping, Örebro, Stockholm, Östersund i wielu innych, często zapomnianych cmentarzach.

Zwracamy się z apelem o zgłaszanie takich zapomnianych miejsc i grobów do Kongresu Polaków w Szwecji.

W dużych miastach grobami tych Rodaków opiekują się przeważnie organizacje zrzeszone w Kongresie Polaków w Szwecji. W Sztokholmie grobami osób z niemieckich obozów koncentracyjnych, spoczywających na katolickiej części Cmentarza Haga Norra, od samego początku opiekuje się i opłaca ich utrzymanie Polski Komitet Pomocy w Szwecji.

Więcej informacji na ten temat w załączonych artykułach o polskich grobach w Danii i na Gotlandii.(Start 3) (Start 4)

Share